Akcja uprawa

Na początku okupacji niemieckiej, w pierwszych miesiącach w 1940 r. dwaj ziemianie: Karol Tarnowski z Chorzelowa i Leon Krzeczunowicz z Jaryczowa przedstawili w komendzie Obszaru Kraków Związku Walki Zbrojnej plan utworzenia ziemiańskiej organizacji paramilitarnej, która miała wspierać działalność Związku Walki Zbrojnej. Po akceptacji utworzyli siatkę konspiracyjną opartą na systemie trójkowym. Pod koniec 1943 roku do organizacji należeli prawie wszyscy właściciele majątków ziemskich i wielu właścicieli obiektów przemysłowo-rolnych na terenie Generalnego Gubernatorstwa (z wyjątkiem dystryktu Galicja). „Uprawa” powstała także, choć działała tu w ograniczonym stopniu, w Wielkopolsce, bezpośrednio włączonej do III Rzeszy.

Kierownictwo akcji

Leon Krzeczunowicz pseud. Express, Roland

Roman Lasocki pseud. Prezes

Konsultant Kwatermistrzostwa KG ZWZ-AK
gen. bryg. Stanisław Rostworowski pseud. Odra

Roman Lasocki utrzymywał stały kontakt z KG ZWZ-AK za pośrednictwem szefa Oddziału IV Zaopatrzenia KG ZWZ-AK, któremu były przesyłane ramowe sprawozdania z działalności „Uprawy” w poszczególnych Okręgach.

Obszar Warszawa — Leon Popławski, Paweł Żółtowski pseud. Ogończyk, Konstanty Radziwiłł (rozstrzelany w 1944 roku koło Zegrza)

Obszar Kraków — Karol Tarnowski pseud. Leliwa

Okręg Kraków — Leon Krzeczunowicz pseud. Express (do sierpnia 1944 r.), Krzysztof Morstin pseud. Pług

Okręg Lublin — por. Jan Zamoyski pseud. Florian

Okręg Poznań — Franciszek Unrug pseud. Dąb

Zadania akcji

• Pomoc rodzinom wojskowych i żołnierzy konspiracji poległych bądź uwięzionych
• W początkowym okresie istnienia pomoc w przerzucaniu za granicę kurierów i przejmowaniu transportów pieniędzy z Węgier od oddziałów Wojska Polskiego tam internowanych
• Zabezpieczanie bieżących potrzeb terenowych struktur Związku Walki Zbrojnej — Armii Krajowej, organizowanie sieci lokali kontaktowych, stałych kwater
• Pomoc i ukrywanie zagrożonych konspiratorów
• Pomoc przedstawicielom polskiej inteligencji, pozostającym bez środków do życia
• Zaopatrywanie żołnierzy podziemia w potrzebne środki, zwłaszcza żywność i odzież
• Organizowanie pomocy sanitarnej, tworzenie konspiracyjnych szpitali, punktów sanitarnych, gromadzenie środków sanitarnych, pomoc w organizowaniu kursów sanitarnych
• Organizowanie środków transportu, dawanie podwód bez względu na porę dnia czy nocy, pomoc w transportowaniu broni
• Przygotowywanie sieci melin, magazynów broni, bunkrów i ziemianek
• Pomoc ludności żydowskiej
• Pomoc dzieciom z miast, organizowanie dla nich wypoczynku w majątkach
• Pomoc jeńcom i więźniom, wysyłanie paczek, starania o zwolnienie
• Pomoc wysiedlonym
• Pomoc w zakresie legalizowania osób ukrywających się, zagrożonych aresztowaniem bądź wywózką do Rzeszy, zatrudnianie ich bądź zdobywanie fikcyjnych zaświadczeń o zatrudnieniu
• Stwarzanie warunków dla tajnego nauczania, tajnych kursów wojskowych
• Współpraca z oddziałami partyzanckimi, dostarczanie zaopatrzenia, ostrzeganie, przechowywanie rannych
• Gromadzenie środków finansowych dla potrzeb ZWZ-AK — przede wszystkim pokrywanie kosztów zakupu broni, środków sanitarnych, wydatków związanych z opieką nad rannymi i ukrywającymi się konspiratorami oraz ich legalizacją
• Zdobywanie z różnych źródeł i przechowywanie broni, zabezpieczanie produkcji środków walki
• Doraźne zadania, np. pomoc dla ofiar pacyfikacji, utrzymywanie łączności i przekazywanie rozkazów w sytuacjach wsyp i innych trudności regularnych struktur AK
• Zadania kontrwywiadowcze w terenie, zwłaszcza w zakresie wywiadu gospodarczego

Szacuje się, że „Uprawa” dostarczyła ZWZ-AK fundusze wysokości 50 mln zł. Podobnej wysokości była wartość dostarczonej pomocy w żywności i odzieży. Trudne do ustalenia jest oszacowanie wartości zaopatrzenia sanitarnego, świadczeń w postaci użyczenia dachu nad głową czy dostarczenia środków transportu, głównie powozów konnych i wierzchowców.

Ogromne zasługi w zaopatrywaniu terenowych struktur AK i punktów sanitarnych „Uprawy” w leki, środki opatrunkowe i sprzęt oddała prowadzona przez Jadwigę i Zygmunta Karłowskich apteka przy ul. Floriańskiej w Krakowie. Tylko w lecie 1944 r. przygotowali oni 16 skrzyń z zaopatrzeniem aptecznym. Aresztowani 11 sierpnia 1944 r. zostali wkrótce zamordowani w czasie śledztwa przeprowadzonego przez gestapo.