Arystokracja

Ziemianie z zewnątrz byli postrzegani jako jednorodna grupa, jednak w rzeczywistości znacznie się między sobą różnili. Na szczycie hierarchii społecznej stała arystokracja — bardzo wąskie i hermetyczne środowisko, skutecznie broniące swojego statusu. To kilkadziesiąt najbardziej znanych rodów, noszących historyczne nazwiska i tytuły arystokratyczne, przeważnie hrabiowskie lub książęce. Arystokraci byli najczęściej potomkami rodzin magnackich, pełniących ważne urzędy państwowe jeszcze w czasach I Rzeczypospolitej. Następnie dołączyli do nich przedstawiciele rodzin, którzy zdobyli wysoką pozycję społeczną i majątkową w XIX w.

Posiadali liczne i rozległe majątki ziemskie rozrzucone na terenie całego kraju oraz wspaniałe historyczne rezydencje (Gołuchów, Kozłówka, Kórnik, Łańcut, Nieborów, Nieśwież, Wilanów, Sławuta i inne). Nadwyżki finansowe lokowali w udziałach w bankach i przedsiębiorstwach przemysłowych. Prowadzili życie na bardzo wysokim poziomie, często podróżowali za granicę, robili karierę polityczną, kolekcjonowali dzieła sztuki. Arystokracja zawierała małżeństwa na ogół w swoim środowisku, co zapobiegało przenikaniu do tegoż środowiska osób spoza niego. Często byli też skoligaceni z rodami panującymi.

Najważniejsze rody arystokratyczne: Braniccy, Chodkiewiczowie, Czapscy, Czartoryscy, Czetwertyńscy, Działyńscy, Dzieduszyccy, Firlejowie, Górkowie, Grocholscy, Jabłonowscy, Koniecpolscy, Krasiccy, Krasińscy, Lanckorońscy, Leszczyńscy, Łubieńscy, Lubomirscy, Małachowscy, Mniszchowie, Morsztynowie, Mycielscy, Ogińscy, Opalińscy, Ossolińscy, Ostrogscy, Pacowie, Platerowie, Poniatowscy, Potoccy, Potuliccy, Raczyńscy, Radziwiłłowie, Rzewuscy, Sanguszkowie, Sapiehowie, Sieniawscy, Sobańscy, Sułkowscy, Szembekowie, Tarłowie, Tarnowscy, Tęczyńscy, Tyszkiewiczowie, Wielopolscy, Wiśniowieccy, Zamoyscy.